Naar verluidt was er eens een Zwitserse notaris die door een Nederlandse erflater tot executeur was benoemd in zijn testament. Deze notaris zette geld voor de erflater op een geheime Zwitserse bankrekening en vertelt daar niets over aan de erfgenamen bij het doen van de aangifte erfbelasting. Na twaalf jaar kon de Nederlandse fiscus niet meer navorderen en na het verstrijken van die termijn heeft de notaris het geld aan de erfgenamen ter beschikking gesteld.

In Nederland heeft dit sprookje in 2012 tot een wetswijziging geleid dat nogal wat stof heeft doen opwaaien in de estate planningspraktijk. De executeur kreeg er toen namelijk een verplichting bij: het indienen van de aangifte erfbelasting. Vervolgens werd de twaalf-jaarstermijn voor navorderingen omgezet naar een onbegrensde navorderingstermijn voor de belastingdienst. De nieuwe wetgeving werd afgerond met artikel 47 Invorderingswet 1990 (INV) waarin werd opgenomen de hoofdelijke aansprakelijkstelling van executeurs ‘voor het door en bij het overlijden verschuldigde successierecht.’

Hiermee werd dus een in omvang en termijn onbeperkte aansprakelijkheid geïntroduceerd voor executeurs voor de erfbelasting!

Gelukkig werd er ook een disculpatie mogelijkheid ingebouwd: als de executeur aannemelijk kan maken dat het niet aan hem te wijten is dat de aanslag te laag is vastgesteld of anderszins te weinig belasting is geheven.

Hof Den Haag heeft op 3 augustus 2016 een arrest gewezen waarbij een beroep door de executeur werd gedaan op deze disculpatie mogelijkheid. Wat was het geval?

Een mevrouw overleed en liet vier erfgenamen na, waarbij één van de kinderen als executeur was aangesteld. Er wordt een juiste aangifte erfbelasting ingediend en aanslagen conform aangifte opgelegd. Echter één van de broers weigert de aan hem uitgereikte aanslag te betalen. De ontvanger stelt de executeur aansprakelijk op grond van artikel 47 INV.  De executeur stelt dat hem ter zake van het door zijn broer niet voldoen van de verschuldigde erfbelasting, geen verwijt kan worden gemaakt.

Het Gerechtshof beslist dat de executeursaansprakelijkheid niet van toepassing is als ‘niet aannemelijk is dat als gevolg van een bewust dan wel onzorgvuldig handelen van de executeur de materieel verschuldigde erfbelasting niet of niet volledig is geheven.’ De executeur komt met de schrik vrij.

Het zal je maar overkomen dat je broer zijn belasting niet betaalt en jij daarvoor mag opdraaien. Dat is een reëel risico voor de hedendaagse executeur. Veel executeurs zijn sinds 2012 dan ook helemaal niet meer zo blij met deze zo belangrijke rol. Deze executeur kon gelukkig aannemelijk maken dat hij part nog deel had aan de weigerachtigheid van zijn broer. Of het echter altijd zo goed zal aflopen?